Hồi đó hồ còn hoang. Không có cái đường bê tông sát mép như bây giờ, cũng chẳng có cái bảng “khu vực cấm câu cá” to bằng cái chiếu. Chỗ đó chỉ có mấy người đàn ông già với đám thanh niên rảnh, hay ngồi hàng dài thả câu. Cũng có người không câu, chỉ ngồi nghe nước.
Cá hồ này không lớn. Rô bé, trê nhát. Câu hoài chỉ đủ nướng chơi chứ không ai đem về kho tiêu. Người ta tới vì tĩnh. Vì hồ không giận dữ như sông, cũng không lạnh lùng như biển. Hồ nằm đó, trầm, lặng, như người vợ già biết ủ ấm buổi chiều.
Mỗi người có chỗ quen. Cái gốc cây mục đầu bờ là của ông Bảy, ông hay kể chuyện đi lính. Tảng đá to phía cuối là của thằng Hỉ, lần nào tới cũng ngậm cọng cỏ mà chẳng câu được gì. Cái bóng cây mát nhất là của tụi nhỏ — hay giành nhau, la hét.
Rồi một ngày, có một thằng lạ tới.
Nó không hỏi ai, không nhìn ai. Cầm theo cây xiên. Loại xiên làm từ cán chổi gãy, đầu gắn lưỡi dao bẻ đôi, buộc dây cước cũ.
Nó không ngồi, không giăng, không thả. Nó đi thẳng xuống nước, lặng như sợi khói bay lùi. Mặt hồ gợn nhẹ, rồi im.
Người ta không hỏi. Chỉ liếc nhìn rồi quay lại với dây câu mình. Có ông già khẽ nhếch mép: “Lặn hồ này hả? Có gì đâu mà mò.”
Không biết bao lâu, mặt nước bỗng nổi bọt. Nó trồi lên, mặt mũi tím tái, tay ôm theo một con cá lạ. Dài bằng cẳng chân, lưng dày, bụng như ai đập nhẹ vào cho trương phình. Mắt cá đen như cục than bị rửa sạch, nhìn không chớp.
Không ai biết cá gì. Cũng không ai hỏi.
Thằng đó ngồi một lát rồi đi. Con cá được bọc trong cái áo khoác cũ. Không ai nhớ rõ mặt nó. Chỉ nhớ dáng người gầy, tay khư khư ôm một cái gì đó như ôm điều gì quý lắm, như thể nếu lỏng tay là sẽ rơi mất cái thứ không dễ gì tìm lại.
Sau đó người tới câu đông hơn. Có người hỏi hồ sâu mấy mét, có người soi đèn đêm, có đứa nhỏ cứ đứng nhìn hoài cái chỗ nó trồi lên. Như mong có gì nữa trồi lên. Nhưng chẳng có thêm gì hết.
Hồi sau, cái bảng “cấm câu cá” được dựng. Cây bên bờ bị chặt. Nước chuyển màu xanh rêu đậm hơn. Không ai nhớ rõ ngày cái hồ bắt đầu đổi vị.
Nhưng lâu lâu ngồi uống trà với người già trong xóm, nhắc chuyện câu cá, thể nào cũng có người chép miệng:
“Cái khúc hồ đó hả? Ờ… có một lần, có một thằng lặn. Có mang lên thứ gì đó lạ lắm…”
Rồi ai nấy im, chừng như chỉ cần nhắc vậy thôi là đủ.
Không phải để nhớ con cá.
Mà để nhớ cái gan đi lặn giữa nơi ai cũng chỉ thả câu.
Người ta câu cá trên mặt nước mênh mang
Một thằng lặn, không ai hiểu, không ai cản
Nó ôm con cá – chẳng phải vì bữa ăn sáng
Mà như ôm cái im lặng rất lâu.